Gorzeszów

Nazwa miejscowości przed 1945 roku

Położenie geograficzne

Gorzeszów jest wsią położoną w południowo-zachodniej części Polski, na Dolnym Śląsku. Jej współrzędne geograficzne to: 16 stopni E i 50 stopni N. Gorzeszów znajduje się w północno-wschodniej części gminy Kamienna Góra, kilka kilometrów za Krzeszowem, a w powiecie kamiennogórskim. Ciągnie się na długości ok. 2,0 km wzdłuż Kochanówki, prawego dopływu Zadrny, na wysokości ok. 470-490 m, stanowiąc ogniwo długiego łańcucha osadniczego. Na północnym-zachodzie sąsiaduje z Krzeszówkiem oraz oddaloną od niego Gorzeszówką, a od południowego-wschodu z Kochanowem, oddzielony od niego Czerepem. Na południu leży nieco oddalony Dobromyśl. Gorzeszów leży w szerokiej dolinie pomiędzy Krzeszowskimi Wzgórzami od północnego-wschodu a północny skrajem Zaworów od południowego-zachodu. W pobliżu wsi w Zaworach jest rezerwat przyrody "Głazy Krasnoludków". Natomiast w samym Gorzeszowie wznosi się popularna skałka Diabelska Maczuga, będąca pomnikiem przyrody. W okolicy jest wiele skałek o różnych kształtach i wielkości. Wzniesienia wokół wsi składają się głównie z górnokredowych piaskowców mułowców wapnisto- ilastych. Piaskowce kwarcowe były eksploatowane w starym kamieniołomie. Całą dolinę zajmują grube warstwy osadów czwartorzędowych głównie gliny deluwialne i żwiry a pomiędzy Gorzeszo- wem a Krzeszówkiem i Jawiszowem zalegają piaski formierskie, wydobywane w dużej kopalni odkrywkowej. Wieś otaczają użytki rolne głównie łąki i pastwiska. Lasy porastają tylko grzbiety wzniesień. Gorzeszów jest wsią rolniczą. Jej powierzchnia to 759 ha, w tym 566 ha użytków i 143 ha lasów W 1988 r. gospodarstw, ale wyłącznie z pracy w rolnictwie utrzymywało się 14% ludności zawodowo czynnej. Sporo mieszkańców pracowało w Kamiennej Górze i innych miejsco- wościach .Obecnie jest podobnie aczkolwiek wzrosła nieco liczba osób bezrobotnych. Według ostatnich danych obecna liczba mieszkańców wynosi 293 osoby. Jest to niewiele, jednak pocieszającym faktem jest wzrastająca liczba osób osiedlających się w Gorzeszowie, przede wszystkim ze względów klimatycznych. Dodatkowym atutem Gorzeszowa dla nowych mieszkańców jest również cisza i spokój, którego im brakuje mieszkając w miastach.

Historia miejscowości

Historia Gorzeszowa ułożyła się podobnie jak sąsiednich wsi, bowiem również i on był od początku związany z klasztorem krzeszowskim. Wieś powstała przed 1292 r. ponieważ dokument z tego roku, którym książę Bolko I Surowy nadał świeżo osiadłym cystersom dawne opactwo benedyktynów i dobra z nim związane, wymieniał wśród istniejących już wsi także Gorzeszowem. Od tego momentu aż do kasaty dóbr zakonnych w 1810 r. wieś należała do klasztoru i jego fundacji. Rozwijała się spokojnie, chyba też omijały ją klęski żywiołowe. Być może została zniszczona lub spustoszona w okresie wojen husyckich ponieważ los ten spotkał większość posiadłości klasztornych. Wiadomo że jeszcze przed 1400 r. istniało wolne dziedziczne sołectwo, z którego klasztor pobierał 1 markę srebrem rocznego czynszu.Podczas wojny 30-letniej żołnierze szwedzcy wymordowali pewną liczbę mieszkańców wsi w 1632 r., co upamiętniono później kapliczką wzniesiona w miejscu kaźni.W XVIII w. nadal była to wieś klasztoru, dobrze już rozwinięta jako ośrodek tkactwa chałupniczego. W okolicy cystersi mieli też 5 stawów rybnych. W 1765 r. wartość majątku klasztoru szacowano na 2.418 talarów a mieszkało tu 20 kmieci i 83 chałupników, wśród których było 17 rzemieślników przeważnie tkaczy. Było tez wolne sołectwo i karczma.W XIX w. Gorzeszów był średniej wielkości wsią ale w dziwny sposób pomijały go różnego rodzaju źródła i materiały statystyczne. Wiadomo, że w 1840 r. wieś liczyła 110 domów było wolne sołectwo z browarem i gorzelnią "Martini", szkoła, 3 młyny wodne, 6 kaszarni, tartak, olejarnia wytwórnia sadzy i karczma. Wśród mieszkańców było 39 tkaczy chałupników 15 innych rzemieślników, 21 handlarzy i 13 domokrążców trudniacych się głównie rozprowadzaniem sadzy. Do wsi należał wówczas folwark Heidevorwerk położony na północny-zachód od wsi, którego właścicielem był fizyk dr Weidinger. Były w nim dwa domy oraz położony w tym samym rejonie folwark Palmvorwerk z domem niejakiego Beckerta. W 1871 r. było tu 115 domów, a więc znacznie rozwinęła się. Po 1945 wieś znacznie wyludniła się nie odrodziło się też żadne rzemiosło. Pozostała liczba mieszkańców ustabilizowała się na niski poziome i wsi nie grozi wyludnienie i zanik.

Zabytki

LEGENDA O DIABELSKIM GŁAZIE W GORZESZOWIE

W XII w. przybyli na Śląsk benedyktyńscy mnisi z Opatowic i osiedli w okolicach Kamiennej Góry. Nie podobało się to diabłu, który - jak opowiadano - zaczął im płatać figle i tak dalece obrzydził im życie, że sprzedali wszystkie swoje majętności i powrócili do Opatowic. Ale już niedługo po wyjeździe benedyktynów zjawili się tu inni mnisi, cystersi. Ziemie w tych stronach nadał im - ku wielkiej złości diabła - książę świdnicki Bolko i Cystersi ani myśleli o szybkim wyniesieniu się z tego kraju, przeciwnie, chcieli się tu usadowić na zawsze i rozpoczęli w Krzeszowie budowę wielkiego klasztoru. Diabła ogarnęła wściekłość. Patrząc na wznoszące się coraz wyżej mury, postanowił użyć całej swej mocy, aby za jednym zamachem pozbyć się znienawidzonych intruzów. W nocy, gdy moc jego największa, poleciał na nietoperzych skrzydłach do odległego górskiego kamieniołomu, wyrwał stamtąd głaz tak ogromny, jaki tylko jego diabelska siła unieść mu pozwoliła i poleciał z nim do Krzeszowa, aby zdążyć przed pierwszym pianiem koguta, bo do tej tylko chwili miał siłę tak niezwykłą. Ale nie udały się diabelskie zamiary. Był jeszcze nad Gorzeszowem, gdy po wsiach zaczęły piać pierwsze koguty. Głaz wypadł z osłabłych nagle szatańskich łap i runą o trzysta kroków od ówczesnej Gorzeszowskiej karczmy. Odtąd musiał diabeł dać już spokój klasztorowi w Krzeszowie, a kamień pokazywali sobie ludzie, zwąc go Diabelskim Głazem. Niektórzy jednak opowiadali, że leżał on na tym miejscu jeszcze przed przybyciem mnichów i że na nim składali swe ofiary pogańscy kapłani.

Atrakcje turystyczne

"Głazy Krasnoludków" - rezerwat przyrody w którym znajdują się interesujące formy wietrzenia skał piaskowca ciosowego. Znajduje się on ok.1,5 km. na południowy-zachód od Gorzeszowa, w najbardziej na północny-zachód wysuniętym fragmencie piaskowcowego masywu Gór Stołowych, noszącego nazwę Zawory. Obszar na którym występują skałki jest długości 1,2 km. Natomiast jego szerokość - 0,2 km. Powierzchnia rezerwatu zajmuje 9,04 ha. Najwyższy punkt 538 m n.p.m., najniższy, którym jest potok Jawiszówka, 495 m n.p.m. Gorzeszowskie skały zbudowane są z piaskowców ciosowych, przekładanych piaszczystymi marglami cenemonu o zróżnicowanej twardości stanowią przykład erozji. Wysokość poszczególnych form skalnych waha się w granicach 7 - 25 m. Tym co ściąga tu liczne rzesze ludzi szukających wrażeń jest różnorodność skałek, występujących w kształcie grzybów, gaszt, wieżyc, maczug, ambon i bloków skalnych pociętych głębokimi i wysokimi szczelinami. Miłośnicy przyrody spotkają tu liczne rośliny charakterystyczne dla terenów górskich, w tym objęte ochroną gatunkową. Rezerwat porasta sztucznie nasadzony, prawie jednowiekowy, bór świerkowy z domieszką jodły pospolitej, modrzewia europejskiego, sosny zwyczajnej, buka pospolitego brzozy brodawkowej, osiki i wierzby. Z krzewów występuje będąca pod częściową ochroną kruszyna pospolita oraz bez koralowy. W runie leśnym rezerwatu możemy spotkać: starca fuchsa, kokoryczkę okółkową, konwalijkę dwulistną śmiałka pogiętego, nareczniczę szerokolistną, zachyłkę trójkątną i będącą pod częściową ochroną paprotkę zwyczajną. Fauna to głównie zwierzęta przemieszczające się przez rezerwat. Spotkać tu możemy z ssaków leśnych: dzika, sarnę, zająca szaraka, wiewiórkę, mysz leśną i ryjówkę; z ptaków: myszołowa zwyczajnego, dzięcioły, sikory, sójkę, kukułkę, wilgę, drozda śpiewaka; z płazów: żaby; z gadów: żmiję zygzakowatą, padalca.
     Będąc w Gorzeszowie nie można nie obejrzeć malowniczej skałki, jaką jest Diabelska Maczuga (Diabelski Głaz) - pomnik przyrody. Jest to stojący na łące samotny ostaniec górnokredowego piaskowca, o wysokości 7,5 m i obwodzie 9 m. Na powierzchni bocznej przymocowana jest tablica z datami 1813 - 1913. Umieszczono ją tu w setną rocznicę "Bitwy Narodów" pod Lipskiem, stoczonej w czasie wojen trzydziestoletnich. Upamiętnia też wydarzenia, jakie wówczas miały miejsce na terenie Kotliny Kamiennogórskiej.
      Rezerwat "Głazy Krasnoludków" udostępniony jest do zwiedzania: dla pieszych żółtym szlakiem turystycznym wytyczonym między Krzeszowem i Chełmskiem Śląskim, dla poruszających się rowerem lub innym środkiem lokomocji drogą łączącą wioski Gorzeszów i Olszyny.

KRZYŻE, KAPLICZKI I INNE OBIEKTY

W Gorzeszowie jest kilka krzyży. Większość z nich to krzyże wolnostojące, ale są także wbudowane w ściany budynków.
   Krzyż jest wmurowany w ścianę budynku nr 113, ale nie jest on zbyt dokładnie widoczny spod warstwy tynku. Pierwsze zapiski o jego odkryciu pochodzą z 1931r. Wykonany z piaskowca w kształcie łacińskim. Prawdopodobnie na tym samym budynku znajduje się drugi krzyż, lecz po przeciwnej stronie - informacje z 1934r. Ciekawe jest to, że w tym budynku mieściła się kiedyś gospoda.
   Krzyże stojące położone są w różnych częściach wsi. Kilka z nich jest blisko budynków lub dróg przejazdowych, ale są również takie, które znajdują się na łąkach daleko odległych od zabudowań. Np. jeden z takich krzyży położony jest w pobliżu "Głazów Krasnoludków" obok drogi leśnej prowadzącej z Gorzeszowa do pobliskiej wsi (do Olszyny), niedawno został on odrestaurowany. Pochodzenie tych wszystkich krzyży nie jest dokładniej znane. Niektóre krzyże w Gorzeszowie uważa się za zaginione. Pozostały one jedynie w pamięci nielicznych ludzi, którzy je widzieli. Przypuszczalnie jeden krzyż znajduje się na dnie stawu, obok którego niegdyś stał.

Fotografie współczesne:

Linki zewnętrzne:

Źródła:

*red. Stanisław Michalkiewicz, Kamienna Góra. Monografia geograficzno-historyczna miasta i okolic, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, 1985.
*Słownik Geografii Turystycznej Sudetów, Kotlina Kamiennogórska, Wzgórza Bramy Lubawskiej, Zawory- praca pod redakcją Marka Staffy
*Jan Lubieniecki Z Dziejów Ziemi Kamiennogórskiej
*K.Kwaśniewski Podania dolnośląskie
*prospekty dotyczące Gorzeszowa (rezerwatu przyrody, flory i fauny, Diabelskiej Maczugi
*Encyklopedia Multimedialna