A

B

Barok

W najszerszym znaczeniu - epoka w historii kultury europejskiej obejmująca zjawiska artystyczne z końca XVI w, XVII i I poł. XVIII w. Termin stosowany także na określenie postawy, ponadczasowej kategorii estetycznej, stylu okresu, jednego z kierunków artystycznych. Barok obejmował całą Europę i Amerykę Łacińską był pierwszym stylem europejskim który przekroczył granice kontynentu. Słowo barok o niewyjaśnionej dzisiaj genezie pojawiło się pod koniec XVII w. i pierwotnie oznaczało dziwactwa, nieregularności w sztuce. Badania nad barokiem wskazują na związki miedzy zjawiskami zachodzącymi w sztuce i literaturze a innymi dziedzinami myśli społecznej i życia społecznego w różnych państwach i społeczeństwach czego wynikiem był odmienny charakter epoki w różnych kulturach narodowych.

SZTUKA

Barok został zapoczątkowany we Włoszech (Rzym) przy końcu XVI w. trwał do połowy XVIII w. ,a główne okresy baroku to ; wczesny, dojrzały, późny. Architekturę baroku cechuje monumentalizm, dynamizm, malowniczość, bogactwo dekoracji i form ornamentarnych. Efekty światło cieniowe uzyskiwane są przez wygięcie elewacji, przerywanie gzymsów itp. wewnątrz zdobione sztukateriami i malowidłami (często iluzjonistycznymi). W architekturze sakralnej najczęściej spotykany typ świątyni jezuickiej Il Gesu liczne warianty we wszystkich krajach różne rozwiązania elewacji i rzutów kościołów ( wieże, kopuły plany podłużne, centralno podłużne eliptyczne itp.) monumentalne założenia klasztorne zbliżone do pałacowych (Weingarten) w architekturze świeckiej typ pałacu miedzy dziedzińcem i ogrodem (Wersal, Schonbrunn) ogrody w układzie osiowo geometrycznym (tzn. francuski styl ogrodowy). Rozkwit urbanistyki liczne okrągłe, owalne, prostokątne place z zasadą trójpromienistego rozgałęzienia arterii(Rzym, Wersal).

Rzeźba

Rzeźbiono w drewnie (polichromowanym) oraz także tworzono pomniki, nagrobki, rzeźby te cechowały patos, ruch, teatralność gestu, układy kontrapostowe, często w tematyce religijnej dążono do oddania silnej ekspresji i stanów ekstazy.

Malarstwo

W malarstwie religijnym (które było często jednym z narzędzi propagandy kościoła)dominowała tematyka mistyczno-symboliczna martyrologiczna, w malarstwie świeckim sceny mityczne i historyczne, portrety, występowały także pejzaże, martwa natura i tematyka rodzajowa. Kompozycja barokowa opierała się na układach diagonalnych i silnych efektach światłocieniowych. W malarstwie ściennym stosowano zasadę iluzjonizmu.

C

D

E

F

G

H

I

J

K

Kolumna Kolumna [łac] - pionowa podpora o przekroju kolistym. Składa się z głowicy, trzonu i bazy, wykonana najczęściej z kamiennia, z jednego bloku (tzn. monolit) lub z bębnów, a także z drewna, cegły, żeliwa i żelbetu. Kolumna jest jednym z najstarszych elementów w architekturze, znana już była w starożytności, występuje w większości kręgów kulturowych, gdzie wykształcieły się odmienne formy i odmiany. Kolumny znalazły swe zastosowanie również jako pomniki np. kolumna Trajana w Rzymie, kolumna Zygmunta III w Warszawie.

L

M

N

O

P

Portal Portal[łac] architektoniczno rzeźbiarskie obramowanie otworu drzwiowego, potocznie wejście z takim także obramieniem. Otwór ujmowany jest po bokach w glifyo różnych profilach, filaty, kolumny lub pilastry, dźwigające nadproże lub łuk. Bardziej rozbudowane portale mają zwieńczenia w formie odcinków belkowania szczytów itp.. W zależności od form i charakteru podpór rozróżniamy kilka rodzjów portali: min. kolumnowy, ostrołukowy, arkadowy. Portale występują w literaturze od starożytności a szcególnie monumentalne i bogato zdobione rzeźbą były w okresie średniowiecza.

R

Renesans (odrodzenie)- epoka w dziejach kultury europejskiej XV-XVI w. (we Włoszech od XIV w.). Termin odrodzenie (włoskie-rinascita) został użyty po raz pierwszy w XVI w. przez G. Vasariego w celu scharakteryzowania tendencji w malarstwie włoskim w XIV i XV w., jako nazwa pierwszej epoki doby nowożytnej, następującej po średniowieczu, wprowadzony we Francji przez J. Michaleta utrwalony w nauce niemieckiej i upowszechniony przez J. Burckhardta (Kultura odrodzenia we Włoszech 1860). Współistnienie w epoce dwóch nurtów: dominującego będącego odradzaniem i przyswajaniem kultury antycznej, oraz nurtu kontynuującego tradycje kultury średniowiecznej spowodowało różnice poglądów w określaniu dat ramowych i ocenie oświecenia. Renesans był uwarunkowany procesem historycznym : kryzys papiestwa, jednoczenie się rozbitych państw ( Hiszpania, Polska, Francja, Szwajcaria), dążenia do zjednoczenia narodowego (Włochy), narodziny kapitalizmu. Koncepcje : kultury, społeczeństwa, życia i człowieka znalazły się w głównym prądzie umysłowym humanizmie. Wśród dziedzin kulturowych czołowe miejsce zajmowała sztuka.

Sztuka

Ukształtowała się we Włoszech w latach dwudziestych XV w. (Florencja)w innych krajach europejskich rozwijała się od XVI w. Odrodzenie przyniosło bujny rozkwit teorii sztuki (L.B. Alberti, Leonardo da Vinci). W architekturze szukano wzorów starożytnych-poszukiwano idealnych proporcji i przejrzystych podziałów, ukształtowały się nowe układy przestrzenne budowli (budowle z kopułami) oraz nowożytne typy budynków świeckich (pałac miejski) stosowano antyczne porządki w architekturze i motywy dekoracyjne. Rozwijało się budownictwo sakralne ( kościoły, kaplice), nastąpił rozkwit urbanistyki (zakładanie miast o regularnym planie geometrycznym) Główni architekci oświecenia we Florencji to: F. Brunelleschi, Michelozzo di Bartolomeo, L.B Albertini.W sztukach przedstawiających prowadzono badania nad perspektywą, proporcjami, mechaniką ruchu i anatomią ciała, charakterystyczny dla oświecenia był tzn. zwrot ku naturze.

Rzeźba

W rzeźbie dominowały realistyczne popiersia portretowe i posąg konny, także akt i rzeźba sepulkralna (niszowe nagrobki przyścienne). Główni rzeźbiarze to: L. Ghiberti i Donatello także rodzina della Robbiów, B. i A. Rosselino.

Malarstwo

W malarstwie dążono do bryłowego odtworzenia postaci w trójwymiarowej przestrzeni, do ich prawidłowego ustosunkowania do tła (rozwój pejzażu), konsekwentnego ujęcia światła w obrazie. Prowadzono liczne doświadczenia w dziedzinie technik malarskich np. tempera, malarstwo olejne i ścienne - Fresk. Główni malarze to Masaccio (pierwszy zastosował perspektywę zbieżną), Filiooino Lippi, Signorelli. Ważnym ośrodkiem oświecenia był Mediolan siedziba genialnego Leonarda da Vinciego.

S

T

U

W

Z