Historia::..

Data powstania pierwszej osady na terenie Chełmska Œl. nie jest znana. Najprawdopodobniej już w X/XI w. istniała tu osada, której œladem sš pozostałoœci grodziska. Jak niektóre Ÿródła podajš, pierwsza wzmianka o Chełmsku Œlšskim pochodzi z 1214 r. Pewnym jest natomiast fakt, że osada została założona przez Czechów, prawdopodobnie przez kasztelana z Upy - niejakiego Laurentego. Pewnym jest również, że Chełmsko Œl. już jako miasto istniało w 1289 r. Przypuszcza się, że miejscowoœć ta miała prawa miejskie już 1275 r. Od samych poczštków Chełmsko Œl. pełniło rolę lokalnego oœrodka administracyjnego i usługowego. Miasteczko i okolica do 20 paŸdziernika 1343 były własnoœciš prywatnš niejakiego Jeriko de Ysinburga i jego siostrzeńca Presecha de Gutinsteyna. Miejscowoœć wraz z okolicznymi wsiami została sprzedana opatowi Mikołajowi II z Krzeszowa i Konradowi z Czernicy. Konrad wraz żonš byli właœcicielami dożywotnio, a majštek (Chełmsko Œlšskie) po ich œmierci, stał się własnoœciš klasztoru. Stan ten utrzymał się do kasaty w 1810 r. Pod rzšdami cystersów miasto rozwijało się doœć szybko. Już w 1352 roku wspomina się o istnieniu w mieœcie prawa do wyższego i niższego sšdownictwa oraz 9 wsi podlegajšcych Chełmsku Œlšskiemu. Miasto posiadało również prawa górnicze, ale nic nie wiadomo o ich wykorzystaniu. W 1392 miasto weszło w skład korony czeskiej, pozostajšc jednak w granicach Œlšska jako własnoœć cystersów. Pomyœlny rozwój okolicy przerwały wojny husyckie. W 1426 r. miasto otwarte, podobnie jak Lubawka nie posiadajšce obwarowań, padło ofiarš husytów. Miasto zostało doszczętnie zniszczone i spustoszone. Po wojnach husyckich miasto straciło swoje znaczenie, a prawdopodobnie i prawa miejskie. Dopiero wiek XVI przyniósł miejscowoœci okres ponownego rozwoju. Chełmsko Œlšskie stało się oœrodkiem sukiennictwa i płóciennictwa oraz handlu nimi. Zarówno mieszkańcy miasta, jak i okoliczni chłopi trudnili się uprawš lnu i chałupniczym tkactwem. Na krótko rozwój został przerwany w 1567 przez pożar. W 1580 r. po intensywnych zabiegach ówczesnego opata krzeszowskiego, cesarz Rudolf II wydał dokument potwierdzajšcy prawa miejskie i dawne przywileje. Przez to miasto uzyskało prawo do 2 jarmarków w roku, cotygodniowych targów oraz pełny samorzšd oraz herb. W czasie wojny 30-letniej dochodziło do ostrych starć z powodów religijnych. Doszło nawet do tego, że 29 grudnia 1620 r. u wjazdu do Chełmska chłopi zastrzelili opata M. Clavego. W ramach represji miasto straciło prawa miejskie. Miary nieszczęœć dopełnił ogromny pożar w 1629 r., który to strawił niemal połowę domostw (około 60 na blisko 120). Co ciekawe w tym samym roku Chełmsko odzyskało prawa miejskie. Jednakże do końca wojny miasto nie podŸwignęło się. Druga połowa XVII w. przyniosła miastu ponowne ożywienie, a to dzięki tkactwu chałupniczemu. Od 1698 r. Chełmsko uzyskało przywilej 2 targów tygodniowo, co było wówczas rzadkoœciš, a œwiadczy to o wielkoœci ówczesnej produkcji, która była wysyłana nawet do Ameryki. Miasto w tym czasie odbudowało zniszczenia wojenne, rozwinęły się również okoliczne wsie, a częœć z nich została przyłšczona do Chełmska Œl. jako przedmieœcia. W rynku wzniesiono okazałe kamienice, a cystersi w 1707 r. wybudowali oryginalny zespół drewnianych domów tkaczy, zwany Dwunastu Apostołami. W 1763 roku powstał u wjazdu ze strony Olszyn drugi zespół domów, zwany Siedmioma Braćmi, zasiedlony przez przybyłych z Bawarii tkaczy adamaszku. W 1793 r. doszło do buntu tkaczy sprowokowanych przez kupców kamiennogórskich. Na wieœć o zamieszkach w Chełmsku doszło do starć w Lubawce, Kamiennej Górze, a nawet w doœć odległym Bolkowie. Bunt rozprzestrzenił się na obszar całych Sudetów Œrodkowych i Pogórza. Dopiero po interwencji władz został przywrócony spokój. W 1810 r. kasacie uległy dobra klasztorne w całych Prusach. W wyniku czego Chełmsko przestało być własnoœciš cystersów krzeszowskich. W mieœcie rozpoczšł pracę samorzšd i sšd. W 1875 r. miejscowoœć liczyła 275 domów mieszkalnych i 86 budynków gospodarczych. Miasto posiadało koœciół, szkołę, wagę miejskš, szpital, browar, 3 gorzelnie, młyn wodny, młyn do mielenia kory dębowej, cegielnię i farbiarnię. Działało wówczas 155 krosien tkackich. Około połowy XIX w. miasto podupada i daje się zauważyć odpływ ludnoœci. Sytuację pogarszajš kolejne pożary w 1829 i 1848 r. Po nieurodzajnych latach dochodzi do zamieszek na tle głodowym. Władze chcšc poprawić sytuację tkaczy rozpoczynajš budowę dróg, dajšc zatrudnienie głodujšcym tkaczom. Pewne ożywienie następuje pod koniec XIX w., kiedy to zaczynajš powstawać tkalnie mechaniczne. W 1887 uruchomiono nawet szkołę tkackš. W 1896 r. doprowadzono z Kamiennej Góry prywatnš linię kolejowš, którš to w 1899 przedłużono do Okrzeszyna. Budowa kolei wpłynęła aktywizujšco na rozwój przemysłu i miasteczka, w tym czasie mieszkańcy mogli już korzystać z elektrycznoœci i wodocišgów. Od lat 80-tych Chełmsko Œlšskie stało się popularnym letniskiem, działało kilka gospód i hotelików, a miasteczko cieszyło się sławš pięknego, malowniczego barokowego cacka. Ruch turystyczny był doœć znaczny, gdyż miejscowoœć leżała na uczęszczanej trasie pomiędzy Kamiennš Górš, Krzeszowem i czeskim Adrspachem. Podczas II Wojny Œwiatowej istniał tu od 1940 r. obóz pracy, w którym przebywali więŸniowie z Gross-Rosen. Na cmentarzu znajduje się zbiorowa mogiła 77 więŸniów tego obozu. Nie zanotowano żadnych strat w zabudowie, gdyż na terenie tym nie prowadzono aktywnych działań wojennych. W 1945 z nieznanych powodów Chełmsko utraciło prawa miejskie, stajšc się wsiš gminnš, potem gromadzkš. W 1957 r. uzyskało status osiedla, który utraciło w wyniku reformy administracyjnej w 1973 r.

Historia - Chelmsko Œlšskie on-line - PORTAL INTERNETOWY

Copyright © Grzegorz Nowak *** All rights reserved