HISTORIA MARCISZOWA

Marciszów-do 1945r. niemiecki Merzdorf

Nazwy historyczne

Marciszów będący jedną z największych wsi w Kotlinie Kamiennogórskiej posiada długą, ale słabo udokumentowaną historię. Nie wiadomo nawet dokładnie kiedy powstał. Część źródeł podaje że miało to miejsce jeszcze przed 1300 r., inne uważają, że powstał dopiero w pod koniec XIVw. Była to wieś prywatna, własność ryserska, która z czasem rozrosła się. Sytuację komplikuje fakt, że potem pojawiły się w sąsiedztwie inne części wsi (Marciszów Dolny i Górny, Marciszówek i Dobrociesz) i nie możn ustalić, do którj części odnoszą sie zapisy i informacje. Dotyczy to przede wszystkim Dobrociesza, na którego terenie leżały oba kościoły.

Przez cały wiek XV właścicielami Marciszowa był znany ród rycerski von Zedlizów. Jako piewrszego dokumenty w 1524 r. wymieniają Hansa, zwanego "Affe" (Małpa), po nim w 1571 r. wzmiankowano Abrahama. Prawdopodobnie po wojnie 30-letniej nastąpiła zmiana właściciela, ponieważ w 1696 r. wymieniany byl Georg Ernst von Berg, a następnie Georg Sigismund von Tschirnhaus. Już wówczas była to posiadłość z kościołem parafialnym.

W 1706 r. wieś kupił hrabia Rzeszy Hans Heinrich III von Hochberg z Książa, ale potem znalazła się ona w rękach bocznej linii rodu rezydującej w Roztoce. Około połowy XVIIIw. w okolicy prowadzono poszukiwania i próby wydobycia węgla kamiennego. W 1765 r. wartość dóbr hrabiego von Hochberga w Marciszowie oszacowano na 13.335 talarów, a mieszkało tu 12 kmieci, 43 zagrodników i 16 chałupników, wśród nich 18 rzesmieślników. W 1785 r. był dwór i 2 folwarki, a mieszkało 12 kmieci, 43 zagrodników i 6 chałupników, były też 3 bielniki. Już wówczas wieś była ośrodkiem tkactwa chałupniczego.

Ogromny rozwój Marciszowa nastąpił w XIXw. W 1825 r. było tu 57 domów, 2 folwarki, 2 kościoły (ewangelicki i katolicki), 2 folusze i tartak, a pracowało 51 krosien, a więc prawie wszyscy mieszkańcy trudnili się tym rzemiosłem. Wówczas też Marciszów stał się jedną z najszybciej rozwijających się wsi w regionie. W 1840 roku było już 66 domów, 2 kościoły, szkoła ewangelicka, tartak, młyn do mielenia kory dębowej, pracowało 57 krosien bawełnianych oraz 52 rzemieślinków, w tym aż 21 ślusarzy, a także 4 kramarzy, czynne były 2 gospody. Jednak największe znaczenie dla rozwoju wsi miało uruchomienie dużej na ówczesne czasy przędzalni bawełny z maszyną parową o mocy 22KM. zatrudniała ona aż 210 robotników (w tym 136 kobiet i 3 dzieci)

Dalszy rozwój Marciszowa wiązał się z koleją, bowiem już w 1867 r. przeprowadzono tędy linię łaczącą Wałbrzych z Jelenią Górą i zbudowano stację kolejową, przy której rozwinąl się Marciszów Dolny. Jego rozbudowanie przyśpieszyło przeprowadzenie w 1895 r. linii do Złotoryji, a następnie do Legnicy. W ten sposób Marciszów stał się jednym z większych węzłów kolejowych w Sudetach a równocześnie osiedlam kolejarzy.

Pomimo tak bujnego rozwoju przemysłu i kolei Marciszów pozostawał stale dużą posiadłością ziemską w dobrach von Hochbergów. W 1870 r. majątek Hansa Heinricha XIV, pana na Roztoce, obejmował 875 morgów. W rok później w Marciszowie było 86 domów. Pod koniec XIXw. ponownie podjęto próby eksploatacji węgla kamiennego. Czynna była niewielka kopalnia, ale wkrótce ją porzucono.

Atrakcyjnie położony Marciszów nigdy nie stał się letniskiem, stanowił natomiast dogodny punkt wyjścia wycieczek w Rudawy Janowickie i nieco mniej popularne Góry Kaczawskie i Wałbrzyskie. Istaniała tu od dawna duża gospoda. W okresie międzywojennym wieś rozwijała się już słabiej, nadal dzięki przemysłowi co wyraźnie odbiło się na sposobie jej zabudowania. W 1917 r. zelektryfikowano linię kolejową do Jeleniej Góry. Podczas II wojny światowej przy miejscowych zakładach włókniczych założono w 1944 r. obóz pracy - filię Gross-Rosen, w którym więziono kobiety.

Po 1945 roku Marciszów pozostał siedzibą gminy, aż do reformy administracyjnej w początku lat 50-tych, później był siedzibą gromady, aby w 1973 r. ponownie stać sie siedzibą gminy.